UNMUTED | Muziek opent nieuwe deuren voor volwassenen met autisme

Jaarverslag 2024

Muziek werkt in op een laag van ons bestaan waar taal geen greep op krijgt. Voor volwassenen met autisme, bij wie communicatie en sociale interactie soms moeilijk verlopen, blijkt muzikale improvisatie een krachtig middel om contact te maken, zichzelf te uiten en zich verbonden te voelen. Dat is de kern van het onderzoeksproject UNMUTED, een samenwerking tussen het UPC KU Leuven, LUCA School of Arts en ESAT-STADIUS (KU Leuven). De eerste resultaten zijn hoopgevend en tonen aan hoe muziektherapie kan bijdragen aan het welzijn van deze vaak onzichtbare doelgroep.

Volwassenen met autisme in beeld
Waar de meeste muziektherapeutische onderzoeken bij autisme zich tot nu toe richtten op kinderen en jongeren, wil UNMUTED specifiek nieuwe inzichten en toepassingen ontwikkelen voor normaal begaafde volwassenen met autisme. Die groep blijft in de hulpverlening vaak onder de radar, terwijl de nood aan aangepaste ondersteuning reëel is.

Het project liep van 2022 tot 2025 en werd gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Onder supervisie van prof. dr. Katrien Foubert, hoofd van de onderzoeksgroep Muziektherapie aan LUCA School of Arts en KU Leuven, werkte een interdisciplinair team aan de ontwikkeling van een nieuw groepsgericht muziektherapeutisch behandelkader. Het UPC KU Leuven speelde hierin een belangrijke rol als klinische partner.

Samen zoeken, samen groeien
Een belangrijk uitgangspunt van het project was dat de deelnemers zelf actief betrokken werden bij elke stap van het onderzoek. Hun ervaringen, wensen en inzichten stonden centraal in de ontwikkeling van het behandelmodel. In totaal werd een reeks van twaalf groepssessies uitgewerkt, waarbij werd geëxperimenteerd met muzikale interactie en improvisatie. Tijdens die sessies werd onderzocht hoe muziek een veilige haven kan vormen waarbij deelnemers zichzelf mogen zijn, op hun eigen manier mogen deelnemen, en zich gehoord en verbonden kunnen voelen zonder woorden. De muzikale interactie helpt om spanningen te reguleren, vertrouwen op te bouwen en sociale contacten anders te beleven. Deelnemers rapporteerden meer innerlijke rust, meer verbondenheid met anderen en meer vrijheid om zichzelf uit te drukken.

Creativiteit als ingang tot contact
Wat UNMUTED uniek maakt, is de focus op het creatieve potentieel van de deelnemers. Door te improviseren en samen muziek te maken, ontstaan onverwachte momenten van contact, spel en zelfs plezier. In plaats van te focussen op sociale beperkingen, vertrekt de therapie vanuit de kracht en eigenheid van de deelnemers. Dat leidde voor de deelnemers tot een verschuiving in hun kijk op de groep en zichzelf: in plaats van te proberen voldoen aan sociale verwachtingen zoals ‘hoe je hoort te zijn’ in contact met anderen, ontdekten deelnemers nieuwe manieren om op een persoonlijke, creatieve manier in interactie te gaan.
De muzikale uitwisseling met anderen binnen een veilige en begripvolle groep – waarbij iedereen ruimte krijgt om zichzelf te zijn – geeft deelnemers het gevoel dat ze gezien en gewaardeerd worden zoals ze zijn. Via het spelen van muziek vinden ze een manier om hun rijke innerlijke wereld naar buiten te brengen – iets wat in het dagelijkse leven vaak moeilijk is.

Vervolgtraject in voorbereiding
De positieve resultaten van dit vooronderzoek betekenen een belangrijke basis om het therapiekader verder te verfijnen en breder in te zetten.
De betrokken onderzoekers en therapeuten werken intussen aan een vervolgtraject.

Nieuwe groepen starten in het najaar van 2025.
 

Klanken van verbinding

Indrukken van deelnemers aan de muziektherapiesessies van UNMUTED

LENA, 34 JAAR “Wat ik het spannendst vond, waren de nieuwe, onverwachte wendingen in de muzikale improvisaties. Die momenten verrasten me telkens opnieuw.”

JONAS, 41 JAAR “Als je muziek maakt, ga je voorbij de woorden, voorbij de dingen. Aan het begin van de sessie voelde ik me heel dissonant. Maar door samen te spelen, en die dissonantie te laten klinken, vond ik mijn harmonie terug.”

SOFIE, 29 JAAR “Dat zoeken, dat onduidelijke, maakt net deel uit van het creatieproces. De chaos in het spel schrikt me niet af, omdat die tijdelijk is en plaatsvindt in een veilige omgeving. In de muziek weet ik: het komt altijd goed. Dat gevoel heb ik niet vaak in het gewone leven.”

RACHID, 38 JAAR “Wat zo bijzonder is aan samen improviseren, is dat er geen woorden nodig zijn. We bewegen van de ene naar de andere, en iedereen is vrij om te kiezen op wie of wat hij zich afstemt. Zo bevinden we ons in een voortdurende stroom, tussen elkaar zoeken en vinden. In een ritme dat als golven eindeloos kan doorgaan.”

Info

Co-supervisoren van het onderzoeksproject zijn professoren Jos De Backer (LUCA en UPC KU Leuven) en Toon Van Waterschoot (ESAT-STADIUS). Het Atmosfeer team UPC KU Leuven onder supervisie van dr. Nele Devriendt speelde een belangrijke rol als klinische partner. Voor inhoudelijke vragen is prof. dr. Katrien Foubert bereikbaar via katrien.foubert [at] kuleuven.be.

Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via unmuted.site
 

Lees 

Jaarverslag 2024